فیزیوتراپی اطفال یکی از شاخه‌های تخصصی فیزیوتراپی است که هدف آن ارائه خدمات فیزیوتراپی به اطفال از بدو تولد تا سن پانزده سالگی نیز می‌باشد.
کودکان هم ممکن است همانند بزرگسالان به دلایل مختلفی به خدمات فیزیوتراپی احتیاج پیدا کنند. به عنوان مثال گاهی این امکان وجوددارد که ماهیت ارتوپدی داشته که شامل ضعف عضلات یا گرفتگی تاندون‌ها نیز می‌باشد.
برخی از کودکان ممکن است با مشکلات متعددی روبرو شوند که با مراجعه به فیزیوتراپیست کودکان یا استفاده از دستگاه فیزیوتراپی خانگی می‌توان به آن‌ها کمک نمود. از این رو باید گفت که متخصصین فیزیوتراپی مداخله زود هنگام را برای کودکانی که ممکن است دارای تاخیرهای عصبی و رشدی و همچنین اختلالات حسی مربوط به شنوایی و بینایی باشند، ارائه خواهند داد. فیزیوتراپی همچنین برای بهبود کودکان مبتلا به آسیب‌های بیومکانیکی، وضعیتی و ورزشی می‌تواند بسیار موثر واقع شود.
فیزیوتراپی در کودکان معمولا شامل جلسات درمانی فردی می‌باشد که توسط یک فیزیوتراپیست متخصص در حوزه کودکان انجام خواهد شد.
فیزیوتراپیست در واقع با ارزیابی کودک، تعیین نیازهای درمانی او و طراحی یک برنامه درمانی خاص برای او آغاز به عمل می‌نماید. این برنامه درمانی می‌تواند شامل تمرینات ورزشی، ماساژ درمانی، تحریک الکتریکی و دیگر روش‌های موثر نیز باشد.
موارد کاربرد فیزیوتراپی برای کودکان
همانطور که پیش‌تر ذکر شد خدمات فیزیوتراپی برای کودکان با هدف بهبود توانایی‌های جسمی و حرکتی ارائه می‌شود تا کودک با کیفیت بهتری به زندگی خود ادامه دهد.
همچنین فیزیوتراپی به رشد، توانبخشی و بهبود مهارت‌ها و عملکرد حرکتی در کودکان کمک بسزایی خواهد کرد. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند بر روی مهارت‌های حرکتی درشت مانند نشستن، ایستادن و راه رفتن و همچنین بهبود انعطاف پذیری، قدرت و استقامت کار کنند.
از مهم‌ترین کاربردهای فیزیوتراپی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
- اختلالات عصبی عضلانی مانند دیستروفی عضلانی
- شرایط عصبی مانند فلج مغزی، آسیب سر
- اختلالات مادر زادی مانند اسپینا بیفیدا، نقص عضو مادر زادی
- شرایط ارتوپدی مانند تورتیکولی، پلاژیوسفالی
- سندرم‌های مادر زادی و بیماری‌های متابولیک
- شرایطی که تحرک کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد
- تاخیر رشد
- مشکلات هماهنگی
- مشکلات راه رفتن به عنوان مثال در راه رفتن انگشتان پا یا راه رفتن نوک پا
- نوزادانی که نارس به دنیا آمده‌اند
- حرکت بیش از حد
- مشکلات وضعیتی مانند کمر درد یا به شکل W نشستن
- دردهای مربوط به کودک در حال رشد
- صدمات حاد به عنوان مثال شکستگی، آسیب‌های ورزشی
- شرایط تنفسی به عنوان مثال آسم، فیبروز کیستیک
- شرایط روماتولوژیک به عنوان مثال آرتریت روماتویید جوانان
- نوزادان نارس (سن حاملگی کمتر از 36 هفته) یا نوزادان کم وزن (کمتر از 1500 گرم)
- نوزادان تازه متولد شده در چرخاندن سر خود مشکل دارند
- نوزادانی که در غلتیدن، نشستن، خزیدن و راه رفتن مشکل دارند
- کودکان نوپا با انگشتان کبوتری، پاهای کمانی، مچ پا در حال چرخش، زانوهای ضربدری
- کودکانی که در هماهنگی، تعادل، راه رفتن و دویدن مشکل دارند
- زمین خوردن‌های مکرر، تعادل و هماهنگی ضعیف
- کودکان و نوجوانانی که هر گونه آسیب ناشی از ورزش دارند
- کودکان با وضعیت نامناسب یا کودکانی که از دردهای عضلانی مکرر شکایت دارند
- درمان بی اختیاری ادراری با فیزیوتراپی
تکنیک های فیزیوتراپی کودکان
تکنیک‌های فیزیوتراپی کودکان شامل موارد زیر می‌باشد.
- تقویت مراحل رشدی و حرکتی
- استفاده از تکنیک بوبت و تقویت عضلات کشش افزایش دامنه حرکتی با بازی
- حرکات تعادلی و هماهنگی
- تمرینات تنفسی با شیوه‌های خاص
- دردمان دردهای ناشی از صدمات با استفاده از گرما درمانی، سرما درمانی، ماساژ و التراسوند
- هیدروتراپی تخصصی
- الکتروتراپی با استفاده از دستگاه‌های تخصصی
- استفاده از اسباب بازی‌های مختلف به شکلی هدفمند
- تمرینات متعدد و گوناگون جهت افزایش دامنه حرکتی
- تجویز اسپیلنت وسایل کمکی
- آب درمانی
- آموزش به والدین
همچنین لازم به ذکر است که هدف از فیزیوتراپی کودکان در واقع کسب چابکی کودک، اصلاح فعالیت‌های نادرست و نا صحیح کودک، حفظ تعادل و هماهنگی، کسب مهارت‌های درشت و ظریف کودک و اصلاح وضعیت بدنی نیز می‌باشد.
روش های فیزیوتراپی کودکان
فیزیوتراپی به عنوان یک علم جدید درمانی از تکنیک‌ها و مدالیته‌های مختلفی برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کند. همین تنوع تکنیک‌های درمانی باعث شده است که بتواند درمان مناسبی برای انواع بیماری‌ها ارائه کند. تکینک‌های مورد استفاده در فیزیوتراپی کودکان و بزرگسالان تقریبا یکی هستند با این تفاوت که فیزیوتراپی اطفال با ملایمت و ملاحظه بیشتری همراه بوده و ممکن است با باز همراه باشد:
1- الکتروتراپی
الکتروتراپی به عنوان اولین روش درمانی مورد استفاده در فیزیوتراپی شناخته می‌شود. این روش درمانی به کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی، اصلاح تون عضلانی کمک خواهد کرد. در الکتروتراپی به کمک دستگاه‌های مختلف تحریکاتی روی عضله یا عصب انجام خواهد شد که فعالیت خاصی را در بدن به دنبال خواهد داشت. تعداد دستگاه‌های مورد استفاده در الکتروتراپی زیاد است. برای نمونه می‌توان به تنس، لیزر، اولتراسوند، مادون قرمز و دیاترمی اشاره کرد. هر کدام از این دستگاه‌ها کاربرد خاصی داشته و برای بیماران خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
2- منوال تراپی
منوال تراپی یا تکنیک‌های دستی مجموعه‌ای از تمرینات و تکنیک‌ها هستند که توسط درمانگر روی فرد انجام خواهند شد. هدف منوال تراپی عموما کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی، تقویت عضلات و آزاد کردن بخش‌هیا مختلف مانند تاندون‌ها است. خود روش‌های منوال تراپی هم متفاوت است و ممکن است استفاده از آن‌ها برای همه افراد متناسب نباشد. بنابراین نباید هر حرکتی را که در کلینیک می‌بینید، عینا تکرار کنید. مگر به دستور و توصیه فیزیوتراپی پس از اینکه آموزش‌های کافی را دریافت کردید.
3- تمرین درمانی
منوال تراپی بیشتر روی حرکات پسیو مانور می‌دهد و توسط درمانگر انجام می‌شود. اما تمرین درمانی روشی است که بیشتر توسط خود بیمار انجام شده و تمرکز آن روی تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکتی می‌باشد. تمرین درمانی برای کودکان در اغلب موارد در قالب بازی ارائه خواهد شد تا میزان همکاری فرد افزایش پیدا کند. تمرینات ارائه شده باید پس از آموزش در خانه تکرار شوند تا ماندگاری بیشتری داشته باشند.
4- کینزیوتیپ
استفاده از تیپ‌های درمانی در فیزیوتراپی اطفال می‌تواند بسیار مفید و کارآمد باشد. در این روش به کمک تکنیک‌های ویژه نوارهایی مخصوص را روی بخش‌های مشخصی از بدن کودک قرار می‌دهند. استفاده از این تیپ‌ها به دانش و مهارت ویژه‌ای نیاز دارد. کینزیوتیپ بیشتر برای کاهش درد، اصلاح پوسچر و افزایش دامنه مفصل مورد استفاده قرار می‌دهند. کینزیوتیپ‌ها ساده و طبیعی بوده و می‌توانند جایگزین مناسبی برای برخی از وسایل کمکی مانند اسپیلنت‌ها باشند در حالیکه محدودیت حرکتی خاصی به دنبال ندارند.
5- آب درمانی
آب درمانی یکی دیگر از روش‌های فیزیوتراپی اطفال است که به خاطر هزینه بالا و نیاز به مجموعه جداگانه معمولا در کمتر کلینیکی دیده می‌شود. حرمت در آب راحت‌تر بوده و میزان فشار وارده به مفاصل و بخش‌های مختلف بدن به طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. همچنین حرکت در آب به نیروی بیشتری نیاز داشته و باعث تقویت عضلات خواهد شد. از طرفی دیگر بسیاری از کودکان به آب علاقه دارند و قرار گرفتن در چنین موقعیت‌هایی باعث افزایش تمایل آن‌ها به درمان خواهد شد.
یکی از متدهایی که فیزیوتراپیست‌ها در زمینه کودکان به کار می‌برند، استفاده هدفمند از اسباب‌بازی برای درمان است که معمولاً به صورت خلاقانه توسط فیزیوتراپیست‌ها انجام می‌شود. در این روش با استفاده از اسباب بازی‌های موجود در کلینیک و یا حتی خانه برخی تکنیک‌هایی که جهت اصلاح و تقویت برخی از عضلات کودک کاربرد دارد، اعمال می‌شود.
عوارض فیزیوتراپی در کودکان
فیزیوتراپی به عنوان یک دانش از روش های درمانی متنوعی استفاده می‌کند. هیچکدام از این روش‌ها به خودی خود دارای عوارض نیستند. اما در صورتی که توسط افراد غیر متخصص مورد استفاده قرار گیرند یا از روش‌های اشتباه استفاده شود، ممکن است عوارض ناخوشایندی را برای فرد به دنبال داشته باشد. همچنین درمانگر باید موارد اندیکاسیون و کنتراندیکاسیون هر روش درمانی را به خوبی بداند. درد هم یکی از عوارضی است که ممکن است در مراحل اولیه بروز پیدا کند، اما با مرور زمان باید کمتر شده و از بین برود. همچنین برخی لازم است در کار با کودکان یک سری موارد دیگر هم با دقت بیشتر انجام شود. برای نمونه ممکن است استفاده از دستگاه‌های الکتروتراپی در صورتی که به درستی تنظیم نشده باشند باعث التهاب و سوختگی در پوست کودک شود. بنابراین توصیه می‌شود برای جلوگیری از بروز عوارض ناشی از فیزیوتراپی در کودکان حتما به کلینیک‌های معتبر مراجعه کنید.
